Türkiye’de Nesli Tükenmekte Olan Hayvanlar: Bu Yıl Listeye 2 Tür Daha Eklendi

Gözden kaçan bir felaketin tam ortasında olabilir miyiz? Belki de farkında olmadan, sonsuza dek vedalaştığımız türlerin sessizliğine tanıklık ediyoruz. 2025 yılı itibarıyla Türkiye’de nesli tehlikede olan hayvan türlerinin sayısı artarken, doğanın dengesini taşıyan canlıların varlığı giderek siliniyor. Bu yazıyı okuduğunuzda, sadece kaybedilen türleri değil, aynı zamanda kurtarılabilecek hayatları da göreceksiniz.

Biyoçeşitliliğin Nabzı: Türkiye'nin Ekolojik Mirası Tehlikede

Türkiye, üç kıtanın kesişim noktasında yer alması sayesinde olağanüstü bir biyoçeşitliliğe sahip. Ancak bu zenginlik, son yıllarda ekonomik baskılar, iklim değişikliği ve bilinçsiz insan faaliyetleri nedeniyle giderek zayıflıyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın güncel raporları ve doğa koruma kuruluşlarının gözlemleri, bu yıl nesli tehlikede olan türler listesine yeni hayvanların eklendiğini ortaya koyuyor.

Siz de merak ediyor olabilirsiniz: Hangi türler artık tehlike altında? Neden? Ve bu gidişatı durdurmak mümkün mü?

Bu Yıl Listeye Eklenen Türler

2025 itibarıyla Türkiye’nin kırmızı listesine yeni türler eklendi. Her biri kendi ekosisteminde benzersiz bir rol oynayan bu canlılar, şimdi yok olma tehdidiyle karşı karşıya:

• Akdeniz Foku (Monachus monachus): Kıyı yapılaşması ve deniz kirliliği nedeniyle yavrulama alanlarını kaybediyor.

• Saz Kedisi (Felis chaus): Sulak alanların kuruması, bu nadir kedigili tehlikenin eşiğine getirdi.

• Kafkasya Leoparı (Panthera pardus tulliana): Kaçak avcılık ve habitat parçalanması, bu görkemli yırtıcının varlığını tehdit ediyor.

• Şişe Burunlu Yunus (Delphinus delphis): Trol avcılığı, ses kirliliği ve deniz araçları, popülasyonda %50’ye varan bir düşüşe neden oldu.

• Bozayı (Ursus arctos): Ormanların parçalanması ve insan-yaban hayatı çatışmaları, artık sadece Doğu Karadeniz’de görülebilen bu türü riske atıyor.

Bu türlerin çoğu, bir zamanlar doğanın simgeleri sayılırken şimdi yalnızca hayatta kalmaya çalışıyor.

Peki Neden Bu Kadar Tür Tehlikeye Girdi?

Bu artışın birkaç temel nedeni bulunuyor ve ne yazık ki hepsi insan kaynaklı:

1. Habitat Kaybı: Tarım ve yapılaşma için yok edilen doğal alanlar, hayvanların üreme ve beslenme döngülerini kesintiye uğratıyor.

2. Kaçak Avcılık: Özellikle koruma altındaki büyük memeliler, hâlâ yasa dışı avın hedefi.

3. İklim Krizi: Deniz sıcaklıklarındaki artış, foku ve yunusları doğrudan etkiliyor. Karasal hayvanlar içinse su kaynaklarının azalması ölümcül.

4. Kirlilik: Plastik atıklar, deniz yaşamını tehdit ederken tarım ilaçları ve kimyasallar da kara ekosistemlerini zehirliyor.

5. Bilgisizlik: Hâlâ birçok kişi, bu canlıların doğadaki rolünü ve neslinin neden kritik olduğunu bilmiyor.

En Riskli Bölgeler: Türkiye’nin Tehlike Altındaki Doğa Alanları

Bazı coğrafyalar özellikle tehdit altında:

• Doğu Karadeniz Ormanları: Bozayı ve Kafkasya leoparı için son kaleler.

• Ege ve Akdeniz Kıyıları: Akdeniz foku ve yunuslar için yaşam alanı daralıyor.

• Batı Anadolu Sulak Alanları: Saz kedisinin en önemli yaşam bölgeleri artık kuruyor.

Bu alanlar yalnızca hayvanların değil, insanın da geleceğini belirleyecek doğal tamponlar. Onları kaybetmek, kuraklık, erozyon ve gıda krizi gibi domino etkilerini beraberinde getirebilir.

Umut Var Mı? Türkiye’de Koruma Çabaları Neler Sunuyor?

Evet, iyi haberler de var. Türkiye’de hem kamu hem de sivil toplum düzeyinde önemli koruma çabaları yürütülüyor:

• 1.183 Yaban Hayvanı 2024'te Tedavi Edilip Doğaya Salındı.

• 85 Yaban Hayatı Geliştirme Sahası oluşturuldu; toplamda 1.2 milyon hektarlık koruma alanı mevcut.

• Kelaynak Projesi gibi yerel başarı örnekleri, türlerin geri kazanılabileceğini gösteriyor.

• WWF, IUCN ve Doğa Derneği gibi kuruluşlar bölgesel farkındalık projeleri ve izleme çalışmaları yürütüyor.

Bu adımlar umut verici olsa da, sürdürülebilir olmaları için halkın desteği kritik.

Ne Yapabilirsiniz? Küçük Bir Hareketin Büyük Etkisi Olabilir

Siz de bu kriz karşısında pasif kalmak zorunda değilsiniz. İşte katkı sağlayabileceğiniz yollar:

• Gönüllü Olun: Yerel doğa derneklerine katılarak izleme çalışmalarına destek verebilirsiniz.

• Paylaşın: Sosyal medyada bilinçlendirme içerikleri yayımlayarak çevrenizi bilgilendirin.

• Duyarlı Tüketim: Avcılığı destekleyen turizm faaliyetlerinden ve ürünlerden uzak durun.

• Kampanyalara Katılın: Change.org gibi platformlarda imza vererek yasal düzenlemelerin hızlanmasına katkı sağlayın.

Sessiz Çığlık: Geri Dönülmez Bir Eşiğe Gelmeden

Doğanın dengesi yalnızca güçlü zincirlerle değil, aynı zamanda en kırılgan halkalarıyla da ayakta durur. Akdeniz foku gözden kaybolduğunda, o sadece bir canlıyı değil; denizlerin sağlığını, kıyıların dengesini ve çocuklarımızın doğayla kuracağı bağı da yitiriyoruz.

Bu yıl listeye eklenen her yeni tür, bir uyarı zili gibi çalıyor. Hâlâ şansımız varken, onları sadece listelerde değil, doğada yaşatmayı seçebiliriz.